چند سال قبل، برای انجام امور بانکی، ما مجبور بودیم به صورت حضوری به شعبه بانک مراجعه کنیم. باید منتظر می ماندیم تا نوبت ما به کارشناس بانک برسد و او مسائل مالی ما را انجام می داد. اما امروز دیگر نیازی به این همه زمان بری نیست. با دسترسی به دستگاه های ATM، می توانیم بسیاری از امور بانکی خود را مانند برداشت وجه، انتقال وجه، پرداخت قسط، پرداخت قبوض، و غیره را به سرعت و سهولت انجام دهیم.
دستگاه خودپرداز، به اختصار ATM نامیده می شود و یک ماشین بانکی اتوماتیک است که به مشتریان این امکان را می دهد تا امور بانکی خود را بدون نیاز به حضور در شعبه بانک انجام دهند. مشتریان به جای مراجعه حضوری به بانک، کارت بانکی خود را در این دستگاه وارد کرده و از خدمات بانکی آن استفاده می کنند.
دستگاه ATM چیست؟
دستگاه ATM ، که گاهی به نام های عابربانک، خودپرداز و آنی بانک هم شناخته می شود، یک دستگاه الکترونیکی است که به مشتریان بانک این امکان را می دهد تا در هر زمان، با وارد کردن کارت عابر بانک خود به دستگاه و وارد کردن یک گذرواژه، به پول خود دسترسی داشته باشند. این اقدام امکان برداشت پول از حساب بانکی یا بررسی موجودی حساب را بدون نیاز به حضور انسانی در بانک فراهم می کند. ATMها علاوه بر این، به مشتریان این امکان را می دهند تا پول و چک واریز کنند، پول را بین حساب های بانکی منتقل کنند و حتی خرید تمبر و انجام کارهای مشابه دیگر را انجام دهند.
در ایران، بسیاری از دستگاه های ATM به شبکه شتاب متصل هستند. شبکه شتاب به دارندگان کارت های بانکی عضو این شبکه امکان برداشت و مشاهده موجودی را از تمامی ATMها فراهم می آورد. علاوه بر این، در ایران می توان از طریق دستگاه های ATM قبض های خدمات عمومی مانند قبض آب، قبض برق، و قبض تلفن را نیز پرداخت کرد. دستگاه ATM به عنوان یک دستگاه الکترونیکی تنها برای انجام امور بانکی و مالی طراحی و توسعه شده است و در سیستم بانکداری الکترونیک به کار می رود.
انواع دستگاه ATM
دستگاه های ATM انواع مختلفی دارند که در ظاهر و عملکرد متفاوت هستند.
دستگاه خودپرداز دیواری: این دستگاه ها در دیوارهای ساختمان ها یا مکان های عمومی نصب می شوند و قسمت های اصلی آنها درون محفظه ای قرار دارد که توسط شیشه یا دریچه پوشانده می شود. این دستگاه ها شامل صفحه کلید، صفحه نمایش، دریچه های ورود و خروج کارت، و اسکنر اسکناس می شوند. دستگاه ATM دیواری برای دریافت وجه نقد و انجام تراکنش های بانکی مورد استفاده قرار می گیرد.
دستگاه خودپرداز سالنی: این نوع دستگاه ها در داخل ساختمان ها و فضاهای مسقف نصب می شوند و عمدتا در مکان هایی مانند فروشگاه ها، هتل ها، مراکز تفریحی و مکان های عمومی قرار می گیرند. دستگاه های ATM سالنی به دلیل سبکی و قابلیت حمل و نقل آسان تر به جایگاه برخوردار هستند و در مکان های مختلف نصب می شوند.
دستگاه های خودپرداز غیرنقدی (کشلس): این دستگاه ها عملیات بانکی را انجام می دهند و تمامی تراکنش ها به جز دریافت وجه نقد را پشتیبانی می کنند. شامل انتقال وجه، بررسی موجودی حساب، پرداخت قبوض، شارژ تلفن همراه و سایر امور بانکی می شوند. دستگاه های ATM غیرنقدی کاهش استهلاک دستگاه ها و ارائه خدمات بانکی متنوع را امکان پذیر می کنند.
دستگاه خودپرداز VTM (Virtual Teller Machine) (غیر قابل نصب برای مکان های شخصی): این دستگاه امکان گفتگوهای زنده با کارمندان بانک را ارائه می دهد و توسط بانک های معتبری همچون بانک شهر، بانک ملی، بانک صادرات و بانک پاسارگاد استفاده می شود. این دستگاه به عنوان جایگزین شعب بانک مطرح شده است. از مزایای آن تعامل زنده با کارمندان بانک و کاهش هزینه های عملیاتی است.
دستگاه خودپرداز ITM (Interactive Teller Machine) (غیر قابل نصب برای مکان های شخصی): این دستگاه به عنوان پیشرفته ترین دستگاه ATM در دنیای مالی شناخته می شود. این دستگاه با کارمندان بانک از طریق تماس تصویری آنلاین تعامل دارد و به مشتریان امکان انجام تمامی خدمات بانکی را می دهد.
دستگاه های خودپرداز آنلاین و آفلاین: دستگاه های دستگاه ATM به دو دسته آنلاین و آفلاین تقسیم می شوند. دستگاه های آنلاین به شبکه بانکی متصل هستند و تمامی عملیات بانکی را کنترل می کنند، در حالی که دستگاه های آفلاین مستقل از شبکه بانکی عمل می کنند.
مزایای دستگاه ATM
استفاده از دستگاه ATM برای مشتریان دارای مزایا ویژه ای است:
ارائه خدمات ۲۴ ساعته: دستگاه ATM به مشتریان امکان دسترسی به خدمات بانکی در تمام ساعات شبانه روز را فراهم می آورد.
امنیت بالا در ارائه خدمات بانکی: ATMها با استفاده از فناوری های امنیتی پیشرفته، امکان انجام تراکنش های بانکی با امنیت بالا را فراهم می کنند.
انجام بسیاری از خدمات بانکی: مشتریان می توانند انواع تراکنش های بانکی مانند برداشت وجه، واریز پول، چک کشی، بررسی موجودی و … را از طریق دستگاه ATM انجام دهند.
راحتی استفاده برای مشتریان: عملکرد ساده و کاربرپسند دستگاه ATM باعث می شود مشتریان به راحتی تراکنش های بانکی خود را انجام دهند.
استفاده در تمامی شهرها بدون نیاز به مراجعه حضوری به بانک: دستگاه های ATM در سراسر شهرها و مناطق مختلف قرار دارند و مشتریان می توانند به راحتی بدون نیاز به مراجعه حضوری به بانک، تراکنش های خود را انجام دهند.
ارائه خدمات بدون خطای انسانی: دستگاه دستگاه ATM برای انجام تراکنش ها از خطاهای انسانی معمولی در معاملات بانکی جلوگیری می کند و از دقت و اعتبار در تراکنش ها برخوردار است.
درآمد حاصل از دستگاه ATM
بانک مرکزی بر اساس بخشنامه خود، برای هر تراکنشی که در شبکه شتاب انجام می شود، مقداری کارمزد تعیین می کند که به بانکی که تراکنش در آن انجام شده تعلق می گیرد. این کارمزد به نسبت تراکنش و نوع آن متغیر است.
همچنین، برخی از بانک ها طرح ATMهای مشارکتی خارج از شعبه را اجرا می کنند. در این طرح، درآمد حاصل از ATMها بین بانک و صاحب دستگاه ATM تقسیم می شود. نسبت تقسیم این درآمد بر اساس سیاست هر بانک متفاوت است، اما به طور معمول بانک ها تا ۶۰ درصد از سود به صاحب دستگاه ATM اختصاص می دهند.
بنا به آخرین بخشنامه بانک مرکزی، برای هر ۱ میلیون تومان برداشت از خودپرداز ۱/۱ درصد سود محاسبه میشود. با در نظر گرفتن برداشت حداقل ۱۰ میلیون تومان در روز (سود ۱۱۰ هزار تومان) به همراه تراکنش های دیگر مانند انتقال وجه، پرداخت قبض، اعلام موجودی، و غیره، می‌توان در ماه مبلغ قابل توجهی به عنوان سود کسب کرد.
به طور کلی، برای هر تراکنش مشخص نظیر انتقال وجه، دریافت وجه، خرید شارژ، پرداخت قبوض، گرفتن موجودی و … کارمزدی به صاحب دستگاه ATM تعلق می گیرد.
